سوهان قم، نه صرفاً یک شیرینی، بلکه نمادی از تاریخ، فرهنگ و هنر شیرینی‌پزی ایرانی است که ریشه‌هایی عمیق در قلب شهر مقدس قم دارد.
سوهان قم، شیرینی سنتی و مشهور ایران، قرن‌هاست که با ترکیب منحصربه‌فرد مواد اولیه و فرآیند تولید خاص خود، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ غذایی ایرانیان یافته است. تاریخچه این محصول، از اولین شواهد موجود و روایت‌های شفاهی تا گسترش صنعتی و جهانی شدن آن، بازتابی از هویت تاریخی شهر قم و تلاش‌های نسل‌های متوالی در حفظ و توسعه این هنر اصیل است. این مقاله به بررسی جامع این مسیر پرفراز و نشیب خواهد پرداخت.
ریشه‌های پیدایش سوهان: داستانی از قلب قم
روایت‌های متعددی در خصوص پیدایش سوهان وجود دارد که اغلب به اواخر دوران قاجار و حدود 150 سال پیش بازمی‌گردد. گمان می‌رود که این شیرینی برای اولین بار به مناسبت افتتاح صحن عتیق حرم حضرت معصومه (س) و در جشن بزرگی که برپا شده بود، به عنوان هدیه‌ای ویژه به درباریان و بزرگان ارائه شده است. در آن زمان، استادکاران قمی با استفاده از مواد اولیه محلی و خلاقیت شیرینی‌پزی خود، محصولی جدید و بی‌نظیر را ابداع کردند که به سرعت مورد توجه قرار گرفت.
این شیرینی اولیه، هرچند به شکل و شمایل سوهان امروزی نبود، اما از همان عناصر اصلی مانند جوانه گندم و زعفران بهره می‌برد. نام "سوهان" نیز به دلیل شباهت ظاهری آن به "سوهان آهن‌کاری" و شاید به دلیل خاصیت "سوهان کشیدن" یا ساییدن در دهان هنگام خوردن آن، بر آن نهاده شد. این نام‌گذاری نشان‌دهنده اصالت و ریشه‌های عمیق این شیرینی در فرهنگ عامه مردم قم است.
مواد اولیه اصیل: راز طعمی بی‌بدیل
کیفیت بی‌نظیر سوهان قم در گرو استفاده از مواد اولیه تازه و مرغوب است. هسته اصلی این شیرینی، جوانه گندم است که پس از فرآیندی خاص، به آرد تبدیل می‌شود و شیرینی و بافت خاصی به سوهان می‌بخشد. علاوه بر این، آرد سفید، شکر، روغن حیوانی (روغن گوسفندی یا گاوی)، زعفران مرغوب، هل و مغز پسته یا بادام از دیگر اجزای اصلی تشکیل‌دهنده این معجون دلپذیر هستند.
زعفران ایرانی نقش حیاتی در عطر و رنگ سوهان ایفا می‌کند و روغن حیوانی اصیل نیز به آن طعمی غنی و بافتی ترد و لذیذ می‌بخشد. استفاده از هل سبز نیز عطر و بویی دلنشین به سوهان می‌دهد که آن را از سایر شیرینی‌ها متمایز می‌کند. انتخاب دقیق و نسبت‌بندی صحیح این مواد اولیه، هنر استادکاران سوهان‌پز را به نمایش می‌گذارد.
فرآیند سنتی تولید: میراثی از استادکاران
تولید سنتی سوهان فراتر از یک دستور پخت ساده، یک فرآیند هنرمندانه و زمان‌بر است. ابتدا جوانه گندم برای مدت مشخصی جوشانده و سپس آب آن صاف می‌شود. این آب جوانه گندم همراه با شکر و آرد، در دیگ‌های مسی بزرگ روی حرارت ملایم قرار می‌گیرد و به طور مداوم هم زده می‌شود. این مرحله که پخت و غلیظ شدن مایه سوهان است، نیاز به دقت و صبر فراوان دارد تا مایه به قوام مناسب برسد.
پس از رسیدن به قوام مطلوب، روغن حیوانی، هل و زعفران اضافه می‌شوند و فرآیند هم زدن تا جایی ادامه پیدا می‌کند که مایه کاملاً یکدست و براق شود. در نهایت، مایه گرم سوهان روی سینی‌های مخصوص پهن شده و با مغزهای مختلف مانند پسته و بادام تزئین می‌گردد. سپس با استفاده از ابزار خاص، به قطعات کوچک و شکل‌دار برش داده می‌شود.
سوهان در دربار قاجار: از هدیه تا سوغات رسمی
همانطور که ذکر شد، سوهان در ابتدا به عنوان یک هدیه ویژه در مراسم مهم معرفی شد. در دوران قاجار، به دلیل ارتباط نزدیک قم با پایتخت و اهمیت این شهر مذهبی، سوهان به سرعت در میان درباریان و بزرگان جایگاه ویژه‌ای یافت. ناصرالدین شاه قاجار از جمله افرادی بود که از طعم و کیفیت سوهان قم به شدت استقبال کرد و به تدریج این شیرینی به عنوان سوغاتی ارزشمند برای درباریان و مسافران از قم به پایتخت و سایر شهرها منتقل می‌شد.
این تأییدیه سلطنتی و ورود سوهان به محافل عالی‌رتبه، به شهرت و اعتبار سوهان قم افزود. استادکاران قمی نیز با مشاهده این استقبال، به تولید هرچه بیشتر و باکیفیت‌تر این شیرینی پرداختند و به تدریج آن را به شکل و شمایل امروزی نزدیک‌تر کردند. این دوران، نقطه عطفی در تاریخچه سوهان بود و آن را از یک شیرینی محلی به یک محصول شناخته‌شده در سطح ملی تبدیل کرد.
گسترش و شهرت سوهان قم: عبور از مرزهای محلی
با گذر زمان و توسعه راه‌های ارتباطی، شهرت سوهان قم به تدریج از مرزهای استان قم فراتر رفت و به یکی از محبوب‌ترین سوغاتی‌های ایران تبدیل شد. زائران و مسافرانی که به قم سفر می‌کردند، سوهان را به عنوان نشانه‌ای از فرهنگ و مهمان‌نوازی قمی به شهر و دیار خود می‌بردند. این امر به تدریج باعث شد که تقاضا برای سوهان افزایش یابد و کارگاه‌های تولیدی بیشتری در قم شروع به فعالیت کنند.
افزایش تعداد کارگاه‌ها و رقابت سالم میان تولیدکنندگان، به بهبود کیفیت و تنوع محصولات سوهان کمک شایانی کرد. در این دوره، علاوه بر سوهان گل، انواع دیگری نظیر سوهان کنجدی، سوهان عسلی و سوهان بادامی نیز معرفی شدند که هر یک طرفداران خاص خود را پیدا کردند. سوهان قم دیگر تنها یک شیرینی نبود، بلکه به نمادی از هویت فرهنگی و اقتصادی این شهر بدل شده بود.
انواع سوهان قم: تنوع در طعم و بافت
سوهان قم در طول تاریخ خود، تنوع چشمگیری یافته است. از سوهان لقمه‌ای که برای راحتی در مصرف طراحی شده، تا سوهان باقلوایی با لایه‌های نازک و مغزهای فراوان. سوهان گزی که ترکیبی از سوهان و گز است و سوهان عسلی که به جای شکر، از عسل در آن استفاده می‌شود، نیز از انواع محبوب هستند.
تنوع در انواع سوهان نه تنها به دلیل سلیقه مشتریان، بلکه به خاطر خلاقیت استادکاران سوهان‌پز است که همواره در تلاش برای ارائه محصولات جدید و جذاب بوده‌اند. این تنوع، تضمین می‌کند که هر فرد با هر ذائقه‌ای، نوع مورد علاقه خود را در میان محصولات سوهان قم پیدا کند.
- سوهان گل (دایره‌ای): نوع سنتی و اصلی سوهان که به شکل دایره‌های نازک تولید می‌شود.
- سوهان لقمه‌ای: قطعات کوچک و مربع شکل، مناسب برای مصرف آسان.
- سوهان گزی: ترکیبی از سوهان و گز، با بافتی نرم‌تر.
- سوهان عسلی: تهیه شده با عسل به جای شکر، طعمی متفاوت و طبیعی‌تر.
- سوهان آجیلی: شامل مغزهای متنوع و بیشتر.
- سوهان بادامی: با مغز بادام فراوان.
نقش سوهان در اقتصاد قم: موتور محرکه صنعت گردشگری
صنعت سوهان در قم، تنها به تولید یک شیرینی خلاصه نمی‌شود، بلکه نقش مهمی در اقتصاد محلی و توسعه گردشگری این شهر ایفا می‌کند. کارگاه‌های تولید سوهان و فروشگاه‌های متعدد آن، اشتغال‌زایی قابل توجهی را به همراه دارند و به معیشت بسیاری از خانواده‌ها کمک می‌کنند. از تولیدکنندگان مواد اولیه گرفته تا بسته‌بندی‌کنندگان و فروشندگان، همگی از این صنعت بهره‌مند می‌شوند.
سوهان به عنوان سوغات اصلی قم، هر ساله میلیون‌ها زائر و گردشگر را به خرید وادار می‌کند. این امر نه تنها به چرخه مالی شهر رونق می‌بخشد، بلکه به معرفی فرهنگ و توانمندی‌های قم در سطح ملی و بین‌المللی نیز کمک می‌کند. برندسازی سوهان قم و تلاش برای حفظ کیفیت آن، در واقع حفظ یک دارایی اقتصادی و فرهنگی برای شهر قم است.
چالش‌ها و آینده صنعت سوهان
صنعت تولید سوهان نیز مانند هر صنعت دیگری با چالش‌هایی روبرو است. تامین مواد اولیه مرغوب، به خصوص زعفران و روغن حیوانی با کیفیت، نوسانات قیمت، و رقابت با محصولات مشابه از جمله این چالش‌ها هستند. همچنین، حفظ اصالت و کیفیت در برابر تولیدات صنعتی انبوه که ممکن است به کاهش کیفیت منجر شوند، از دغدغه‌های اصلی تولیدکنندگان سنتی است.
با این حال، آینده سوهان قم با نوآوری و برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند بسیار روشن باشد. گسترش بازارهای صادراتی، استفاده از تکنولوژی‌های نوین در بسته‌بندی و بازاریابی، و حفظ استانداردهای سنتی کیفیت، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند به پایداری و رشد این صنعت کمک کنند. ثبت جهانی سوهان قم نیز می‌تواند به حفاظت از اصالت و برند آن در سطح بین‌المللی یاری رساند.
سوهان قم و مقایسه با دیگر شیرینی‌های سنتی
در میان انواع شیرینی‌های سنتی ایرانی، سوهان قم جایگاه منحصر به فردی دارد. در حالی که شیرینی‌هایی مانند گز اصفهان، باقلوا یزد یا نان برنجی کرمانشاه هر کدام با مواد و روش‌های پخت خاص خود، طعم و بافتی متفاوت دارند، سوهان قم با جوانه گندم و زعفران فراوان، بافتی ترد و شکننده، و طعمی غنی و کاراملی، تجربه‌ای متفاوت را ارائه می‌دهد.
تفاوت اصلی سوهان در استفاده از جوانه گندم است که به آن ارزش غذایی بالا و خاصیت دارویی می‌بخشد. همچنین، روغن حیوانی اصیل در سوهان قم، طعم و عطر ویژه‌ای ایجاد می‌کند که در کمتر شیرینی دیگری یافت می‌شود. این ویژگی‌ها سوهان قم را به یک شیرینی منحصر به فرد در گستره وسیع شیرینی‌های ایرانی تبدیل کرده است.
میراث فرهنگی سوهان قم: فراتر از یک خوراکی
سوهان قم، تنها یک خوراکی خوشمزه نیست؛ بلکه یک میراث فرهنگی زنده است که داستان‌های بی‌شماری از تاریخ، اقتصاد و زندگی مردم قم را در خود جای داده است. این شیرینی، در طول سالیان متمادی، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و سنت‌های شهر قم بوده است. از سفره‌های عید نوروز گرفته تا مراسم مذهبی و خانوادگی، سوهان همواره حضور داشته است.
حفظ و ترویج سوهان قم به معنای حفظ یک قطعه از هویت ملی و ارزش‌های فرهنگی ایرانیان است. این شیرینی نه تنها یادآور مهارت‌های دستی و هنری گذشتگان است، بلکه پلی است بین گذشته و حال، که طعم اصالت و تاریخ را به نسل‌های جدید منتقل می‌کند.
| دوره زمانی | تحول اصلی سوهان | مواد کلیدی | جایگاه اجتماعی |
|---|---|---|---|
| اواخر قاجار (۱۵۰ سال پیش) | پیدایش اولیه به عنوان هدیه ویژه | جوانه گندم، شکر، زعفران | هدیه درباری، ویژه مراسم |
| اوایل پهلوی | گسترش تولید و شهرت محلی | افزودن هل، روغن حیوانی | سوغات زائران قم |
| اواسط و اواخر پهلوی | تنوع در انواع (لقمه‌ای، باقلوایی) | پسته، بادام، عسل (برای برخی انواع) | سوغات ملی، آغاز صادرات محدود |
| جمهوری اسلامی (تا امروز) | تولید صنعتی، برندسازی، صادرات گسترده | تاکید بر کیفیت مواد اولیه | برند جهانی، موتور اقتصادی قم |
اهمیت بهداشت و کیفیت در تولید سوهان
با توجه به گسترش صنعت تولید سوهان، رعایت اصول بهداشتی و استانداردهای کیفی اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است. تولیدکنندگان معتبر همواره تلاش می‌کنند تا با استفاده از تجهیزات مدرن و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، محصولی سالم و با کیفیت را به دست مصرف‌کنندگان برسانند. این امر نه تنها برای سلامت عمومی ضروری است، بلکه به حفظ اعتبار و برند سوهان قم نیز کمک می‌کند.
نظارت‌های بهداشتی بر کارگاه‌های تولیدی، استفاده از بسته‌بندی‌های مناسب و بهداشتی، و کنترل کیفیت مواد اولیه از جمله اقداماتی است که برای تضمین کیفیت و سلامت سوهان صورت می‌گیرد. این رویکرد تضمین می‌کند که سوهان قم نه تنها طعمی بی‌نظیر دارد، بلکه ایمن و سالم نیز هست.
نوآوری و آینده سوهان: تلفیق سنت و مدرنیته
با وجود ریشه‌های عمیق سنتی، صنعت سوهان قم نیز از نوآوری و پیشرفت‌های تکنولوژیک بی‌بهره نمانده است. امروزه شاهد هستیم که برخی تولیدکنندگان در تلاشند تا با حفظ اصالت دستور پخت سنتی، از روش‌های نوین در بسته‌بندی، بازاریابی و حتی ارائه انواع جدید سوهان با طعم‌ها و ترکیبات متفاوت استفاده کنند. این نوآوری‌ها به سوهان قم کمک می‌کند تا در بازارهای رقابتی داخلی و بین‌المللی همچنان جذابیت خود را حفظ کند.
تحقیقات و توسعه در زمینه بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، افزایش ماندگاری، و کشف ترکیبات جدید با حفظ سلامت، می‌تواند آینده سوهان قم را تضمین کند. تلفیق هوشمندانه سنت و مدرنیته، کلید موفقیت این شیرینی اصیل در دهه‌های آتی خواهد بود تا همچنان به عنوان سفیر طعم و فرهنگ قم در جهان بدرخشد.
سوهان و نقش آن در مراسم و مناسبت‌ها
سوهان قم به دلیل جایگاه ویژه‌اش، در بسیاری از مراسم و مناسبت‌های ایرانی حضوری پررنگ دارد. این شیرینی اصیل در جشن‌ها، اعیاد، به خصوص نوروز، و همچنین در پذیرایی از مهمانان به عنوان یک نماد از مهمان‌نوازی و احترام به کار می‌رود. ارائه سوهان به عنوان سوغات نیز یکی از رسوم دیرینه ایرانیان است که بیانگر قدردانی و به یادگار گذاشتن خاطرات خوش سفر است.
در مناسبت‌های مذهبی و نذر و نیازها نیز سوهان جایگاه خاصی دارد. به عنوان مثال، در برخی مناطق، برای پذیرایی از زائران حرم حضرت معصومه (س) و مسجد جمکران، از سوهان استفاده می‌شود. این کاربردها نشان‌دهنده پیوند عمیق سوهان با فرهنگ و باورهای مردم ایران است.
استانداردهای تولید و گواهینامه‌ها
با رشد و توسعه صنعت سوهان، اهمیت رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی در تولید این محصول بیش از پیش آشکار شده است. برخی از تولیدکنندگان پیشرو در قم موفق به اخذ گواهینامه‌های استاندارد بهداشتی و کیفی شده‌اند که این امر به افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان و گسترش بازارهای داخلی و خارجی کمک شایانی کرده است. این استانداردها شامل کنترل کیفیت مواد اولیه، فرآیند تولید، بسته‌بندی و نگهداری محصول نهایی می‌شود.
دریافت گواهینامه‌های ISO و HACCP می‌تواند راه را برای ورود سوهان قم به بازارهای جهانی هموارتر سازد و اعتبار این محصول اصیل را در سطح بین‌المللی افزایش دهد. سرمایه‌گذاری در استانداردسازی فرآیندها، نه تنها به نفع تولیدکنندگان است، بلکه به حفظ سلامت و رضایت مصرف‌کنندگان نیز کمک می‌کند.
معرفی برجسته‌ترین برندهای سوهان در قم
در طول سالیان متمادی، برندهای مختلفی در قم در زمینه تولید سوهان فعالیت کرده‌اند که هر کدام با ویژگی‌های خاص خود، سهمی در توسعه و شهرت سوهان قم داشته‌اند. نام‌هایی نظیر سوهان محمد سیما، سوهان روح‌اللهی، سوهان خودکار و سوهان حاج حسین سوهانی از جمله شناخته‌شده‌ترین و معتبرترین برندها در این صنعت هستند. این برندها اغلب از روش‌های سنتی تولید بهره می‌برند و به کیفیت مواد اولیه اهمیت ویژه‌ای می‌دهند.
رقابت سالم میان این برندها به بهبود مستمر کیفیت و نوآوری در تولید سوهان منجر شده است. هر کدام از این نام‌ها، با سابقه طولانی و شهرت خود، نه تنها در قم، بلکه در سراسر ایران و حتی در میان ایرانیان خارج از کشور، جایگاه ویژه‌ای دارند و به سفیران طعم و فرهنگ قم تبدیل شده‌اند.
سوهان قم: نمادی جاودان از تاریخ و اصالت
سوهان قم بیش از آنکه یک شیرینی باشد، یک سفر در دل تاریخ و فرهنگ غنی ایران زمین است. از لحظه پیدایش اولیه آن در دربار قاجار تا تبدیل شدن به یکی از مشهورترین سوغاتی‌های کشور و حتی راه یافتن به بازارهای جهانی، این شیرینی مسیری پربار و افتخارآمیز را طی کرده است. ریشه‌های عمیق سوهان در شهر مقدس قم، آن را نه تنها به یک محصول غذایی، بلکه به نمادی از هویت و میراث فرهنگی این شهر تبدیل کرده است. اهمیت جوانه گندم، زعفران مرغوب و روغن حیوانی اصیل در ترکیب آن، نه تنها طعمی بی‌نظیر و خاص به آن می‌بخشد، بلکه حکایت از دقت و مهارت استادکاران گذشته و حال دارد که با عشق و ممارست، این هنر را نسل به نسل منتقل کرده‌اند. صنعت سوهان در قم، صرفاً یک فعالیت اقتصادی نیست؛ بلکه به موتور محرک توسعه محلی و جذب گردشگر تبدیل شده است. این صنعت، با ایجاد فرصت‌های شغلی فراوان برای اقشار مختلف مردم، از کشاورزان و دامداران تامین‌کننده مواد اولیه گرفته تا کارگران کارگاه‌ها و فروشندگان، نقش حیاتی در اقتصاد شهر قم ایفا می‌کند. هر قطعه سوهان، نتیجه تلاش جمعی و پایبندی به اصول کیفیت و اصالت است که تضمین‌کننده ماندگاری این میراث است. با این حال، آینده سوهان قم نیز مستلزم توجه به چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو است. حفظ استانداردهای سنتی در کنار پذیرش نوآوری‌های مدرن در بسته‌بندی، بازاریابی و حتی ارائه طعم‌های جدید، می‌تواند به رشد و توسعه پایدار این صنعت کمک کند. رقابت سالم میان برندهای مختلف و تلاش برای صادرات گسترده‌تر، از جمله اهدافی است که می‌تواند جایگاه سوهان قم را در عرصه بین‌المللی تثبیت کند. در نهایت، سوهان قم تنها یک خوراکی خوش‌طعم نیست؛ بلکه تجلی هنر، تاریخ و فرهنگ یک ملت است. حفظ و ترویج این میراث ارزشمند، وظیفه‌ای است که نه تنها بر عهده تولیدکنندگان، بلکه بر دوش تمام کسانی است که به اصالت و هویت ایرانی ارج می‌نهند. سوهان همچنان خواهد درخشید و طعم اصیل قم را به کام جهانیان خواهد نشاند، به عنوان سفیری شیرین از قلب ایران.
- سوهان قم از چه زمانی و چگونه پدید آمد؟
سوهان قم در اواخر دوران قاجار، حدود 150 سال پیش، به مناسبت افتتاح صحن عتیق حرم حضرت معصومه (س) و به عنوان یک هدیه خاص به درباریان و بزرگان معرفی شد. این شیرینی با ترکیب جوانه گندم و زعفران، ابداع و نام "سوهان" به دلیل شباهت ظاهری آن به سوهان آهن‌کاری یا خاصیت سایشی‌اش در دهان بر آن نهاده شد.
- مواد اولیه اصلی سوهان قم چیست؟
مواد اولیه اصلی سوهان قم شامل جوانه گندم، آرد سفید، شکر، روغن حیوانی (معمولاً روغن گوسفندی یا گاوی)، زعفران مرغوب، هل و مغزهایی نظیر پسته و بادام است. کیفیت و تازگی این مواد، نقش کلیدی در طعم و بافت نهایی سوهان دارد.
- چرا سوهان قم تا این حد معروف شد؟
شهرت سوهان قم از چند عامل نشأت می‌گیرد: کیفیت بی‌نظیر و طعم منحصربه‌فرد آن به دلیل استفاده از مواد اولیه اصیل و فرآیند تولید سنتی، تأییدیه درباریان قاجار و شاهان وقت، و همچنین جایگاه شهر قم به عنوان یک مقصد زیارتی که باعث شد زائران این شیرینی را به عنوان سوغات به شهرهای دیگر ببرند و معرفی کنند.
- انواع مختلف سوهان قم کدامند؟
سوهان قم دارای انواع مختلفی است که از جمله آن‌ها می‌توان به سوهان گل (دایره‌ای)، سوهان لقمه‌ای، سوهان باقلوایی، سوهان گزی، سوهان عسلی و سوهان آجیلی اشاره کرد. هر یک از این انواع، بافتی متفاوت و طعمی خاص خود را دارد که پاسخگوی سلیقه‌های مختلف است.
- سوهان قم چه نقشی در اقتصاد شهر قم ایفا می‌کند؟
سوهان قم نقش بسیار مهمی در اقتصاد محلی و توسعه گردشگری این شهر دارد. صنعت سوهان، با ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای هزاران نفر و جذب میلیون‌ها تومان سرمایه از طریق فروش به زائران و گردشگران، به یکی از موتورهای محرکه اقتصادی قم تبدیل شده است.
- چگونه می‌توان اصالت و کیفیت سوهان قم را تشخیص داد؟
برای تشخیص اصالت و کیفیت سوهان قم، به رنگ زعفرانی طبیعی، عطر هل و زعفران، بافت ترد و شکننده، و عدم وجود طعم سوختگی یا ماندگی توجه کنید. همچنین، خرید از برندهای معتبر و شناخته‌شده که به استفاده از مواد اولیه مرغوب و رعایت استانداردهای تولید شهرت دارند، راهی مطمئن برای تضمین کیفیت است.
- آیا سوهان قم خواص غذایی خاصی دارد؟
بله، به دلیل استفاده از جوانه گندم، سوهان قم حاوی ویتامین‌های گروه B، E، و مواد معدنی نظیر روی و سلنیوم است که آن را به یک شیرینی با ارزش غذایی بالا تبدیل می‌کند. همچنین، زعفران موجود در آن نیز دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است.
- شنبه ۲۶ مهر ۰۴ ۱۷:۴۰ ۱ بازديد
- ۰ ۰
- ۰ نظر